Όλα τα παιδιά περνούν φάσεις όπου αντιμετωπίζουν έντονους φόβους: το σκοτάδι, τα τέρατα κάτω από το κρεβάτι, ή ακόμη και τον αποχωρισμό από τους γονείς τους. Αυτές οι ανησυχίες είναι φυσιολογικές, αλλά πώς μπορούμε ως γονείς να τα βοηθήσουμε να τις ξεπεράσουν;
O φόβος είναι μια φυσιολογική αντίδραση μπροστά σε ένα απειλητικό ερέθισμα. Είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης, που μας κινητοποιεί προκειμένου να αποφύγουμε ένα κίνδυνο.
Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και έρχονται σε επαφή με καινούργια ερεθίσματα και καταστάσεις, αρχίζουν πολύ φυσιολογικά να φοβούνται. Οι περισσότεροι φόβοι είναι φυσιολογικοί και φθίνουν με τον χρόνο, καθώς το παιδί αναπτύσσει περισσότερη αυτοπεποίθηση και κατανόηση του κόσμου γύρω του.
Υπάρχουν όμως περιπτώσεις, όπου οι φόβοι μετατρέπονται σε φοβίες που συνοδεύουν και επηρεάζουν το παιδί στην καθημερινότητα του.
Πότε όμως ένας φόβος μετατρέπεται σε φοβία;
-όταν εμφανίζεται πιο συχνά και έχει μεγαλύτερη διάρκεια
-Όταν δυσκολεύει την καθημερινότητα και τη λειτουργικότητα του παιδιού, αφού πολύ συχνά αποφεύγει να έρθει αντιμέτωπο με το φοβικό ερέθισμα
-Οι αντιδράσεις των παιδιών είναι πιο έντονες και συνοδεύονται από ψυχοσωματικά συμπτώματα και πιθανές δυσκολίες ύπνου
-δεν μπορούμε να τις τοποθετήσουμε σε μία λογική βάση
Συχνές παιδικές φοβίες περιλαμβάνουν:
- Βρέφη και νήπια (0-3 ετών): Φόβος για δυνατούς θορύβους, αποχωρισμός από τους γονείς.
- Παιδιά προσχολικής ηλικίας (3-6 ετών): Φόβος για το σκοτάδι, φανταστικά τέρατα, καταιγίδες.
- Παιδιά σχολικής ηλικίας (6-12 ετών): Φόβος για αποτυχία, αποδοκιμασία, ή πιο ρεαλιστικούς κινδύνους, όπως φωτιά ή ατυχήματα.κ.α
Πως μαθαίνουν τα παιδιά να φοβούνται;
Η ανάπτυξη των φόβων δεν είναι τυχαία και επηρεάζεται από τις προσωπικές του εμπειρίες αλλά και το περιβάλλον μέσα στο οποίο εμφανίζονται τα φοβικά ερεθίσματα.
Συχνά, οι φόβοι μαθαίνονται και μεταδίδονται στα παιδιά από τους γονείς τους. ( μαθημένη φοβικότητα)
Αν παρατηρήσουμε, το οικογενειακό περιβάλλον ενός παιδιού με κάποια φοβία, θα δούμε ότι και οι γονείς έχουν αντίστοιχες ή παρόμοιες φοβίες. Τα παιδιά έχουν την ικανότητα να αντιλαμβάνονται με εξαιρετική ακρίβεια τα συναισθήματα των γονέων ακόμα και όταν εκείνοι προσπαθούν να τα κρύψουν. Θα «πιάσουν» ακόμα και τα πιο μικρά σήματα που προδίδουν το πώς νιώθουν ή σκέφτονται οι γονείς.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι φόβοι των παιδιών μπορεί να αντανακλούν μια γενικότερη δυσκολία μέσα στην οικογένεια. Το παιδί δηλαδή μπορεί να εμφανίζει κάποια φοβία ως σύμπτωμα ενός γενικότερου προβλήματος που αφορά όλη την οικογένεια. Για παράδειγμα, εντάσεις στις σχέσεις των γονέων μπορεί να οδηγήσουν το παιδί σε σχολική φοβία, επειδή εκείνο φοβάται να αφήσει τη μαμά μόνη μήπως πάθει κάτι. Έτσι αρνείται να πάει σχολείο, υιοθετώντας με αυτό τον τρόπο το ρόλο του προστάτη της μητέρας.
Η υπερπροστατευτικότητα, επίσης, από πλευράς των γονέων μπορεί να ενισχύει φοβικές συμπεριφορές, όπως επίσης και η απορριπτική ή η επικριτική στάση απέναντι στα παιδιά.
Πώς να Διαχειριστείτε τις Παιδικές Φοβίες:
Ως γονείς, μπορείτε να παίξετε καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση των φοβιών του παιδιού σας.
Η αναγνώριση, η υπομονή και η κατανόηση είναι τα βασικά συστατικά που θα βοηθήσουν το παιδί να αισθανθεί ασφάλεια.
- Ακούστε το παιδί σας.
Αφιερώστε χρόνο για να ακούσετε τους φόβους του παιδιού σας χωρίς να τους υποτιμάτε.
Για παράδειγμα: Αν σας πει ότι φοβάται το σκοτάδι, μην πείτε «Μην ανησυχείς, δεν υπάρχει τίποτα». Αντίθετα, πείτε:
«Καταλαβαίνω ότι νιώθεις φόβο. Θέλεις να αφήσουμε ένα φωτάκι ανοιχτό;» - Διαβεβαιώστε το ότι είναι ασφαλές.
Τα παιδιά χρειάζονται να νιώσουν ότι προστατεύονται και εναποθέτουν τον έλεγχο στους γονείς. Χρησιμοποιήστε λόγια που ενισχύουν την ασφάλεια, όπως:
«Είμαι εδώ μαζί σου και τίποτα δεν θα σου συμβεί.» - Ενθαρρύνετε τη σταδιακή έκθεση.
Αν το παιδί φοβάται κάτι συγκεκριμένο, βοηθήστε το να το αντιμετωπίσει σταδιακά. Για παράδειγμα, αν φοβάται τα σκυλιά, ξεκινήστε δείχνοντάς του εικόνες σκύλων, μετά επισκεφθείτε ένα πάρκο όπου υπάρχουν σκυλιά, και τέλος επιτρέψτε του να αγγίξει ένα μικρό, ήρεμο σκυλάκι, εάν το επιθυμεί. - Δείξτε καλό παράδειγμα.
Τα παιδιά παρατηρούν τις αντιδράσεις των γονιών τους. Αν εσείς διατηρείτε την ψυχραιμία σας μπροστά σε κάτι που φοβάται το παιδί, είναι πιθανότερο να νιώσει κι εκείνο πιο ασφαλές.
Αναζητήστε βοήθεια αν:
- Οι φόβοι του παιδιού επηρεάζουν την καθημερινότητά του (π.χ. δεν θέλει να πάει σχολείο ή δεν μπορεί να κοιμηθεί).
- Εμφανίζει έντονα σωματικά συμπτώματα όπως στομαχόπονο, πονοκέφαλο ή ταχυπαλμία.
- Οι φοβίες του δεν μειώνονται με τον χρόνο, αλλά γίνονται πιο έντονες.
Να θυμάστε πως, οι παιδικοί φόβοι είναι φυσιολογικοί. Η εμπιστοσύνη στην δύναμη του παιδιού, η υποστήριξη και η αποδοχή του, συμβάλλουν στη δημιουργία ενός ασφαλούς κλίματος που προάγει την ικανότητα του να αντιμετωπίσει τον κόσμο, με λιγότερο φόβο.